RKBS De Regenboog in Den Haag pakt op hun eigen manieren de uitdagingen van het lerarentekort aan en laat daarmee zien dat je onderwijs op andere manieren kunt organiseren. Door anders gediplomeerden in te zetten en de taken van de traditionele groepsleerkracht op te splitsen, geeft de school kwalitatief goed onderwijs én biedt het leerlingen een kansrijke toekomst. Locatieleider Jessica Hendriks en directeur Manuel Veira delen hun innovatieve aanpak.
“Als binnenstadschool kregen we vroeg te maken met het lerarentekort,” vertelt Manuel Veira. Zo kozen collega’s die verder weg woonden, voor scholen dichter bij huis om werk en gezin beter te combineren. In eerste instantie konden we dit opvangen met detacheerders, maar dat was een dure en tijdelijke oplossing. Bovendien wezen alle prognoses erop dat het tekort alleen maar erger zou worden en pas rond 2035 wat zal afnemen. Die situatie zorgde ervoor dat we anders gingen denken. We ging aan de slag met vragen als: Hoe lossen we dit op? Hoe waarborgen we de kwaliteit van ons onderwijs?”
Jessica Hendriks vult aan: “Al snel beseften we dat we niet eindeloos moesten zoeken naar bevoegde leerkrachten omdat die er simpelweg niet zijn. In plaats daarvan vroegen we ons af:welke middelen hebben we wél, en hoe kunnen we die zo inzetten dat we ons onderwijs goed kunnen blijven organiseren? Vanuit die gedachte zijn we aan de slag gegaan.”
Focus op groei en ontwikkeling
Vanaf 2018 is De Regenboog gaan werken met ‘anders gediplomeerden’. De school stelt hierbij een duidelijke eis: pedagogische bekwaamheid is essentieel, zowel in de omgang met individuele leerlingen als met een hele groep. “De traditionele werkzaamheden van groepsleerkracht hebben we opgesplitst om beter aan te sluiten bij de talenten en vaardigheden van het team,” vertelt Veira. “We hebben oog voor pedagogisch talent en zorgen ervoor dat zij zich verder ontwikkelen zodat zij ‘schoolgeschikt’ worden gemaakt en door kunnen groeien naar een volwaardige leerkrachtrol.” Anders gediplomeerden worden ondersteund door de kwaliteitscoördinator die zich richt op de didactiek en onderwijskunde en een coach die zich focust op het pedagogisch handelen, met speciale aandacht voor het opbouwen van sterke banden met leerlingen en het effectief omgaan met groepsdynamiek.
Manuel Veira: “Voor iemand die voorheen jeugdwerker was, is het vanzelfsprekend om goed contact te maken met kinderen, maar het vergt tijd en training om te leren schakelen tussen verschillende rollen. Het ene moment ben je samen met de leerlingen aan het voetballen op het plein, het andere moment moet je weer als de meester of juf voor de klas staan.”
De school werkt met leerjaarteams; per leerjaar zijn er drie groepen die samen een team vormen. Elk leerjaarteam beschikt over drie leerkrachten, idealiter met ten minste één leerkracht met pabo-diploma per team maar in de praktijk is dat niet altijd haalbaar. Om de kwaliteit te waarborgen heeft ieder leerjaar een eigen kwaliteitscoördinator voor didactische en inhoudelijke ondersteuning.
Voor verdere scholing biedt de school verschillende mogelijkheden: een interne LOI pabo-opleiding, losse pabo-vakken om specifieke expertise te ontwikkelen, of gerichte trainingen via partners zoals Reset Partners. Om kennisdeling te stimuleren, organiseert De Regenboog elke drie weken een Kenniscafé. Hier worden ervaringen uitgewisseld en nieuwe inzichten besproken. De school stemt scholing en begeleiding zorgvuldig af op de behoeften van individuele medewerkers, met als doel om zowel de professionele groei van het team als de kwaliteit van het onderwijs continu te versterken.
“Kwalitatief goed onderwijs geven staat voorop”
De kwaliteit van het onderwijs blijft de hoogste prioriteit bij De Regenboog. Maar hoe meet je die kwaliteit? Hiervoor heeft De Regenboog de applicatie De Zorgmanager laten ontwikkelen. Jessica Hendriks vertelt: “ Dankzij De Zorgmanager hebben we realtime zicht op de ontwikkelingen van de leerlingen, de inhoudelijke leerlijnen per leerjaar, de ontwikkelingsperspectieven (OPP’s) en de profielkaarten.”
De school heeft voor alle 700 leerlingen een OPP opgesteld. Onderdeel hiervan is een aanlegonderzoek om de uitstroom te voorspellen. Manuel Veira: “We willen dat onze leerlingen op zijn minst conform verwachting uitstromen, maar het liefst natuurlijk daarboven. Dit is het zesde schooljaar dat we met anders gediplomeerden werken en al die jaren neemt het percentage leerlingen dat boven hun niveau uitstroomt toe. Op dit moment stroomt 79% van onze leerlingen boven hun aanlegniveau uit.”
Ook voor de onderwijsinspectie is het van groot belang dat de ontwikkeling van de leerlingen continu gemonitord en verantwoord wordt. “Twaalf weken na de implementatie van de nieuwe werkwijze kwam de onderwijsinspecteur langs voor een controle. We hebben onze werkwijze uitvoerig uitgelegd en de inspecteur gevraagd om ons te beoordelen op de kwaliteit van wat we doen,” aldus Jessica Hendriks. “Onze benadering is goed doordacht en draagt bij aan de onderwijskwaliteit. Om dit te versterken, heeft de Universiteit Leiden zich aangesloten om de data te valideren en mogelijke blinde vlekken te identificeren; die gelukkig niet gevonden zijn.”
Kansen voor leerlingen en leerkrachten
Als binnenstadschool heeft de Regenboog te maken met een leerlingpopulatie die vaak met een achterstand de school binnenkomt. Dit maakt het nog belangrijker om professionals die pedagogisch sterk zijn voor de klas te hebben staan, met daarnaast sterke onderwijskundige begeleiding en coaches die zich richten op de ontwikkeling van de leerkracht. Manuel Veira: “Dit totaalpakket zorgt ervoor dat ons onderwijs en de ontwikkeling van onze leerlingen goed verlopen. We zijn erg tevreden. Zouden we betere resultaten behalen met alleen maar pabo-afgestudeerden voor de klas? Dat zou kunnen. Maar die zijn er niet. Het feit dat er een tekort is aan bevoegde leraren ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om goed onderwijs te bieden. We zijn trots op het feit dat we 700 leerlingen hebben die kansrijk de school verlaten, dankzij het kwalitatief goede onderwijs dat ze hier hebben gekregen.”
Manuel Veira vervolgt: “De manier waarop we alles nu organiseren, heeft voor elke leerkracht meerwaarde. Ook als we alleen pabo-afgestudeerden in dienst zouden hebben, zouden we nog steeds dezelfde aanpak kiezen. Een waardevolle bijkomstigheid van anders gediplomeerden is dat zij hebben bijgedragen aan een nieuwe cultuur binnen de school. Er heerst een open sfeer waarin leren en ontwikkelen centraal staan. De deuren staan hier altijd open, letterlijk. Het gevoel van ‘samen doen’ is nu echt merkbaar in de school. De afgelopen anderhalf jaar zijn vier teamleden vertrokken, maar zij zijn allemaal weer teruggekeerd naar De Regenboog.”
Durven en doen
De nieuwe werkwijze van de Regenboog heeft tijd gekost om goed verankerd te worden. Jessica Hendriks vertelt: “De infrastructuur is volledig vernieuwd, maar onze focus blijft erop gericht dat de kinderen krijgen wat ze nodig hebben. Bekwaamheid staat hierbij boven bevoegdheid.” Hoewel de school tegen enkele obstakels aanliep, blijft het team samen ontdekken wat het beste werkt. “Natuurlijk vroegen we ons in het begin af: wat doen we wel en wat niet? Maar we blijven experimenteren en zoeken naar de meest effectieve aanpak.”
Het doorvoeren van zulke grote veranderingen blijkt voor veel scholen vaak een spannende stap, maar het is belangrijk om te blijven kijken naar wat wél kan. Volgens Hendriks ligt de focus bij veel scholen nog steeds op het vinden van bevoegde leerkrachten. “Dat is de moeilijkste slag die gemaakt moet worden: loslaten dat iedereen de leerkracht moet zijn die je zelf bent, was of wil zijn. Je kunt de taken en verantwoordelijkheden opknippen en je richten op wat iemand kan en welke stap er nu gezet moet worden in hun ontwikkeling.”
Manuel Veira en Jessica Hendriks hopen dat andere scholen ook met een frisse blik kijken hoe zij hun onderwijs op een andere manier kunnen organiseren: “Het lerarentekort gaat niet meer weg en we zullen nooit meer op het oude niveau komen. Sommige scholen zullen het misschien minder extreem ervaren, maar iedereen krijgt ermee te maken. Zorg ervoor dat je een plan hebt en niet alleen maar pleisters plakt. Investeer in mensen, ondersteun ze op alle vlakken van talentvol naar vakbekwaam, en durf gewoon te doen. Ga ervoor!”