Klassen zonder vaste leerkrachten, noodgedwongen zij-instromers met minimale begeleiding voor de klas en een team dat onder hoogspanning stond; het was duidelijk dat basisschool De Leeuwerikhoeve in zwaar weer verkeerde toen Rob van der Gaag in 2023 aantrad als directeur. “Bij mijn start stond de school onder grote druk, zowel op het gebied van gedrag als onderwijskwaliteit,” vertelt Rob. Samen met het team zorgde de nieuwe directeur voor een inspirerende transformatie van de Haagse basischool.
Van crisis naar een duidelijk doel
“Mijn eerste weken waren heftig,” vertelt Rob. “Er stonden bijna dagelijks leerlingen bij mijn deur die geschorst moesten worden en een deel van het team zat er compleet doorheen.” Samen met zijn team besloot Rob het onderwijs helemaal opnieuw vorm te geven waarbij tijdelijke oplossingen plaatsmaken voor een duurzame en toekomstgerichte aanpak.”We zijn begonnen met alle pijnpunten op een rij te zetten: van het gedrag van leerlingen tot de onderwijskwaliteit, van ouderbetrokkenheid tot werkplezier. Vervolgens hebben we deze problemen omgezet in doelen: wat willen we wél bereiken?”
De richting is helder: een toekomstbestendige school waar kinderen én professionals de ruimte krijgen om zich optimaal te ontwikkelen. Met de nieuwe koers in het achterhoofd, bespreekt het team verschillende scenario’s om het onderwijs anders in te richten. De oplossing die uiteindelijk wordt gekozen is het werken in clusters.
Samenwerken in clusters
Het traditionele jaarklassensysteem, waarbij één leerkracht alles alleen doet, is volgens Rob niet langer houdbaar. “Het vak van leerkracht is veel te breed geworden. Waarom zou één persoon verantwoordelijk moeten zijn voor zowel lesgeven, klassenmanagement als administratie? Ons nieuwe clusterconcept zorgt voor samenwerking, gedeelde verantwoordelijkheden en meer aandacht voor leerlingen.”
Werken in clusters betekent op De Leeuwerikhoeve dat twee of drie klassen samenwerken onder leiding van een kwaliteitsverantwoordelijke leerkracht (KV’er) met ondersteuning van groepsverantwoordelijken (GV’ers), ook wel leraarondersteuners genoemd.
“De clusteraanpak zorgt ervoor dat de taken eerlijker verdeeld worden,” legt Rob uit. “De leerkracht kan zich richten op het geven van kwalitatief hoogwaardig onderwijs, terwijl de ondersteuners de praktische en pedagogische taken oppakken. Het mooie is dat we zo niet alleen het tekort aan leerkrachten aanpakken, maar ook een model creëren waarin collega’s van elkaar leren en het wat meer rust in de school brengt.”
Om het clusteronderwijs vorm te geven, ging de school op zoek naar professionals die bekwaam zijn én openstaan voor vernieuwing en samenwerking. Er stroomden meer dan vijftig reacties binnen, vooral van mensen die een nieuwe start willen maken of zich willen laten omscholen. “Wat deze mensen gemeen hebben is hun veerkracht, hun leergierigheid en hun passie voor het werken met kinderen. Dit zijn precies de kwaliteiten die nodig zijn om in het clusteronderwijs te floreren.” Waar zij-instromers voorheen met weinig begeleiding voor de klas stonden, is er nu juist respect voor hun situatie. De school biedt deze nieuwe medewerkers niet alleen een werkplek, maar ook de kans om zich via opleidingsprogramma’s verder te ontwikkelen, zodat ze optimaal kunnen bijdragen aan de school én hun eigen groei.
Transparantie en samenwerking als basis voor verandering
Bij zo’n ingrijpende verandering is het belangrijk om open te zijn en betrokkenheid te creëren. “We hebben drie bijeenkomsten voor ouders georganiseerd waarin we uitlegden waarom verandering nodig is. Ouders waren kritisch, en terecht. Maar door de situatie eerlijk te schetsen en ze te laten zien dat deze aanpak de rust zou terugbrengen, kregen we hun vertrouwen.”
Ook de medezeggenschapsraad (MR) speelde een belangrijke rol. “Zij hebben meegekeken naar onze plannen en waren positief over de richting die we insloegen. Hun steun was ontzettend belangrijk om deze veranderingen door te voeren.”
Om het veranderproces goed te begeleiden, schakelde de school externe hulp in die op teamniveau ondersteunt, maar ook individuele begeleiding biedt. Zo kan de nieuwe manier van werken stevig worden neergezet en doorontwikkeld worden. Tegelijkertijd werd het EDI-model (Expliciete Directe Instructie) ingevoerd om de onderwijskwaliteit naar een hoger niveau te tillen. Met hulp van de PO-raad zijn kwaliteitskaarten voor de basisvakken ontwikkeld, die zorgen voor meer structuur en helderheid in het leerproces van de leerlingen.
Daarnaast werkt de school samen met DUO om de impact van deze vernieuwende aanpak te monitoren. “We willen niet alleen op ons gevoel afgaan, maar ook objectief meten hoe het gaat,” zegt Rob. Over een periode van twee jaar worden zowel de leerresultaten van de leerlingen als het werkplezier en de werkdruk van het team gemeten. Deze resultaten worden afgezet tegen landelijke benchmarks en eerdere metingen om het effect van het anders organiseren in kaart te brengen. “Zo waarborgen we dat de stappen die we zetten, daadwerkelijk bijdragen aan beter onderwijs én een betere werkomgeving.”
Eerste successen zichtbaar
Hoewel het model pas sinds schooljaar 2024-2025 is ingevoerd, zijn de eerste resultaten veelbelovend. De school heeft een stabiel team opgebouwd en een einde gemaakt aan het structureel inzetten van invallers. Gedragsproblemen zijn afgenomen door het aanscherpen van regels en routines binnen de school. “We zien dat leerlingen zich veilig voelen en dat er meer rust is, zowel in de klas als op het schoolplein,” vertelt Rob.
Ook het team ervaart meer werkplezier en minder werkdruk. “Doordat de taken nu beter verdeeld zijn, kunnen collega’s zich focussen op waar ze goed in zijn. En dankzij het clusterteam is er altijd iemand beschikbaar om in te springen als dat nodig is. Dat biedt zoveel meer flexibiliteit.”
Hoewel er al veel bereikt is, blijft Rob realistisch. “We zijn nog maar net begonnen en er is nog veel werk te doen. Maar wat ik nu zie, is dat het team groeit in vertrouwen en dat we samen bouwen aan een school waar iedereen zich thuis voelt: leerlingen, ouders en collega’s. Dat is de essentie van toekomstgericht onderwijs.”
Lees meer artikelen over Anders organiseren.